sucul böcekler laboratuvarda nasıl yetiştirilir
Bazı adli araştırmalarda sucul böceklerin toplanarak laboratuvarda yetiştirilmesi gerekmektedir. Akuatik böcekler insanlar tarafından oluşturulan ya da doğal olan tatlı sularda ve denizlerde yaşayabilmektedirler.
Tatlı su rezervleri, havuzlar, göller, akarsular vb. Bu sucul ortamlara dahil edilebilir. Bu böcekler karasal ortamdaki böcekler gibi genellikle cesetle beslenmezler fakat saklanmak, ceset üzerinde oluşan tortuyu süzerek beslenmek amacıyla cesetlere tutunabilirler. Böylece adli araştırmalarda cesedin öldüğü mevsimi, ölümden sonra geçen süreyi, coğrafik bölgeyi tahmin edebilme imkânı sağlar.
Adli açıdan önemli olan birçok sineğin laboratuvarda birkaç farklı besin ortamında kolaylıkla yetiştirilebilir. Genellikle çeşitli boyutlarda kesilmiş et, tavuk ya da sakatat kullanılmaktadır, fakat suni diyetlerde başarılı sonuçlar verebilmektedir.
Yazı içeriğinde neler var?
Özellikle kurutulmuş kedi mamaları olmak üzere suni besinler kolay bulunup, kullanılabilmeleri ve bir miktarda olsa gelişimi hızlandırmaları nedeniyle yaygın bir şekilde tercih edilmektedirler. Ancak bu tip besinlerin adli araştırmalarda ölüm sonrası geçen sürenin tahmininde Calliphoridae türleri için kullanılmaması tavsiye edilmektedir. Bu tip besinler larvaların gelişimini hızlandırmakla beraber pupa ve erginlerin boyutları üzerinde etkili olmaktadır. Bu nedenle adli araştırmalarda larvalar yalnızca hayvan dokuları üzerinde yetiştirilmelidir.
Adli araştırmalar sırasında canlı olarak olay yerinden toplanan sinek larvaları mümkün olan en kısa zamanda yetiştirme ortamına alınmalıdır.
Uygun bir şekilde toplanıp laboratuvara getirilen örneklerin her biri küçük plastik konteynerler içerisine alınır ve yaklaşık olarak 150gr. et ya da sığır karaciğeri eklenir. Eğer ihtiyaç duyulursa örnekler belirli periyotlarda 3-6oC arasında buzdolabında tutulabilir. Bu işlem hem gece-gündüz periyodunun sağlanması için hem de bakterilerin üremesini azaltmak için uygulanmaktadır.
Ne yazık ki adli açıdan önemli olan birçok sucul böcek özenle hazırlanmış özel yetiştirme sistemlerine ihtiyaç duyar. Ayrıca yetiştikleri su ve habitatla birlikte yetiştirilmelidirler. Eğer bu koşullar sağlanmazsa birkaç dakika ya da birkaç saat içerisinde ölürler.
Diğer taraftan ceset hareket ettirildiği anda birçok böcek cesedi bırakıp kaçacaktır. Bu nedenle olay yerinde yeterli örnek saklama solüsyonları içine alınmalı ve dikkatli bir şekilde olay yerinde kayıt tutulmalıdır. Ancak bazı türlerin laboratuvarda yetiştirilmesi son derece kolaydır ve küçük bir akvaryum yeterli olabilmektedir.
Çeşme suları, klorundan arınması için en az yirmi dört saat bekletildikten sonra yetiştirme amacıyla kullanılabilir. Taşıma sırasında taşıma kapları, örneklerin zarar görmemesi için tam doldurulmalıdır. Ancak yetiştirme ortamında akvaryum yarım doldurulmalı ve akvaryumda kullanılan larva motorları ile çok iyi havalandırılmalıdır.
Akvaryum olay yerinden toplanan yosun vb. bitkisel materyaller ile doldurulmalıdır. Bu materyaller larvaların beslenmesi ve enginlerin pupadan çıkmaları sırasında suyu terk etmeleri için gereklidir. Karasal böcek örneklerinde olduğu gibi günlük olarak örnekleme yapılmalı ve tarih, saat koruma metodu detaylı olarak kayıtlar yazılmalıdır.
Uçabilen ergin böcekler yetiştirme kabının üzerine yerleştirilen huni ile yakalanabilirler. Bunun için kolaylıkla çekilip çıkarılabilen plastik bir huni kullanılmalıdır. Ergin sucul böcekler direk olarak %80-90’lık alkol içerisine alınabilir. Çalışmanın durumuna göre diğer saklama solüsyonları da tercih edilebilir.
Ev sinekleri ve çöp sineklerinin yetiştirilebilmesi sırasında diğer sineklerden biraz farklı uygulamalar gerekmektedir. Çünkü ev sinekleri ve çöp sineleri direk olarak ceset dokuları ile beslenmezler.
Bu sinekler genel olarak atık maddelerle, feçeş veya ürün bulaşmış materyallerle beslenirler.
Önceleri bu türlerin laboratuvar da yetiştirilmesinde at ve sığır dışkılarının karışımı kullanılmaktaydı. Sonradan Richardson (RQ32) tarafından özel bir karışım geliştirildi ve bu karışım adli araştırmalarda kullanılmaya başlandı bu yetiştirme karışımı yapılırken 1.7 kg buğday unu ve 0.8 kg et kıyması karıştırılır.
5000cc su ve 25cc şeker eklenir ve süspansiyon oluşturulur. Buzdolabında saklanarak ihtiyaç duyuldukça kullanılabilir. Karışım hazırlanır hazırlanmaz larvalar içerisine alınabilirler.
Yapılan araştırmalarda larvaların doğal ortamlarında ya da bu karışımda yetiştirilmesinin hiçbir farkının olmadığı tespit edilmiştir.
Yazı kaynağı olarak üniversite ders notları için düzenlediğim “Adli Entomoloji” ders notlarından derleme yapıldı, teşekkürler.