Olay yerini entomolojik olarak değerlendirme
Yazı içeriğinde neler var?
Böceklerin aktivitesinin görsel ve entomolojik olarak değerlendirme ve incelenmesi çok önemlidir.
Adli Vakalarda Olay Yerinin Görsel Olarak İncelenmesi ve Değerlendirilmesi
Ceset üzerinde ve etrafında böceklerin aktivitesinin görsel olarak incelenmesi ve değerlendirilmesi ceset üzerinde ve etrafında çalışmalar başlamadan önce yapılmalı ve notlar alınmalıdır.
Olay yerine ilk ulaşıldığında böceklerin ceset üzerinde en aktif olduğu yerler tespit edilmeli ve kalıntıların etrafında önemli olabilecek veriler not edilmelidir.
Çalışmaya başlamadan önce ergin Coleopterleri ve sinekleri rahatsız etmemek için ceset ile aradaki mesafe korunmalı ve hangi bölgelerde böceklerin bulunduğu, hangi türlerin olabileceği ve yaklaşık olarak sayılarının ne olduğu kayıt edilmelidir.
Farklı ortam özelliklerinde entomolojik kanıtlar nasıl toplanır?
Daha sonra entomolojik kanıtların toplanması ve kaydedilmesi için sırayla aşağıdaki basamaklar uygulanmalıdır.
- Kayıtlar “Adli Entomoloji Veri Formu’na girilir.
- Gözlemlenen böceklerin türleri ve sayıları tahmini olarak belirlenir.
- Böceklerin yoğun olarak bulunduğu bölgeler not edilir. Bu bölgelerde yumurta, larva, pupa ve ergin örnekleri bulmak daha kolay olacaktır.
- Larval ya da pupal evrede gözlemlenen belirli böcekler not edilir.
- Ceset üzerinde Silphidler ya da Staphylinidler gibi predatörlerin olup olmadığı, karınca ya da yabani arıların gözlenip gözlenmediği ya da böcek parazitlerinin bulunup bulunmadığı kaydedilmelidir.
- Vücudun tam pozisyonu üzerini saran yapılarla birlikte not edilmeli, kol ve bacakların konumu, baş ve yüzün yönü, bulunduğu yerle temas halinde olan yapılar ve güneşle temas eder bölgeler not edilmelidir.
- Böceklerin aktiviteleri cesetten 3-6m uzaklığa kadar araştırılmalı, uçan böcekler gözlenmeli ve cesetten uzaklaşan veya cesede yönelen ergin, larva veya pupaların kayıtları tutulmalıdır.
- Doğal yapıyı bozacak bıçaklama, yanma, kaza vb. gibi herhangi bir unsurun olup olmadığı not edilmelidir.
Olay yerinin görsel ve entomolojik olarak değerlendirme süreci
Olay hakkında tutulan raporlar, fotoğraflar ve çizimlerle desteklenmelidir.
Referans ölçü ile çeşitli evrelerdeki böceklerin detaylı fotoğrafları çekilmeli, bu fotoğraflar olay yerinden elde edilen entomolojik verilerin analizinde önemli bir anahtar olacaktır. Bazı detaylı fotoğraflar toplanan örneklerden de çekilebilir. Bunun yanı sıra eğer mümkünse adli entomolog diğer araştırmacılar tarafından çekilmiş fotoğrafları da incelemelidir.
Fotoğraflar, özellikle olay yerinde çekilen entomolojik delillerin fotoğrafları, olabildiğince yüksek çözünürlükte olmalıdır. Aksi takdirde önemli detaylar gözlemlenemez. Buna ek olarak çekilen her fotoğrafın tam tarihi ve saati not edilmelidir.
Farklı ortam özelliklerinde entomolojik kanıtlar nasıl toplanır?
Olay yerinin bir video kamera ile kaydedilmesi iyi olabilir. Böylelikle genel vejetasyon yapısı, ceset üzerindeki entomolojik verilerin genel durumu belirlenebilir. Fakat detaylı olarak delillerin kaydedilmesi ve böceklerin yakın çekimlerinin yapılması olanaksızdır.
Bu nedenle kullanılan video kamera üzerindeki lens en az 35 mm’lik olmalı ve en az 3 cm’ e yakın olan çekime imkân sağlamalıdır. Eğer diğer adli araştırmacılar olay yerini video kamera ile kayda almışlarsa adli entomolog bunun bir kopyasını alarak incelemelidir.
Bu gözlemlerin ve bölgedeki böceklerin aktivitesi kaydedildikten sonra adli entomolog klimatik verilerin ve böceklerin toplanmasına başlayabilir.
Klimatik veriler böceklerin koleksiyonu sırasında, zaman ilerledikçe ve cesetten uzaklaştıkça değişebilmektedir.
Termometrenin ceset etrafındaki birkaç metrede çeşitli alanlarda kullanılması tavsiye edilmektedir. Aynı zamanda bu alan içerisinde uçan örneklerin koleksiyonu da yapılmalıdır. Bu örnekleme ile hem tespit edilen türlerin hem de toplanan bireylerin sayısı artacaktır.
Birçok tür rahatsız edildiğinde tekrar cesede gelmez, bazıları ise birkaç dakika içinde tekrar dönebilirler. Bu nedenle bu örnekleme ile ilk rahatsızlık sonucu uzaklaşan bazı örneklerin toplanması sağlanabilir.
Entomolojik delillerin doğru yöntemle belirlenmesi, ortama uygun şekilde toplanması ve ortam bileşenleriyle birlikte gelişmekte olan faktörler ile paralel bir şekilde değerlendirilmesi Adli Entomoloji alanında ciddi bir öneme ve doğru sonuca ulaşmak için elzem bir değere sahiptir. Ceset üzerinden ve çevresinden örnek toplamak daha fazla önem ve bilgi gerektirmektedir. Ceset hangi aşamada olursa olsun birden fazla nesil geçmiş olabilir ve mekan içerisinde çeşitli yerlere göç etmiş örnekler bulunabilir. Göç eden larva, pupa ve sinek kurtçukları evin diğer odalarına, halıların altına, duvar kenarlarına ve koltuk aralarına girebilirler. Bu nedenle örneklere zarar vermemek için mekan içerisinde her yer dikkatle incelenmelidir.
Böceklerin doğru bir şekilde koleksiyonu ve korunması için gerekli cihaz ve aletler aşağıdaki tabloda verilmiştir. Bu materyaller entomolojik delillerin ve diğer böceklerle ilgili delillerin toplanması için yeterlidir. Delillerin korunması, saklanması ve laboratuvarda yetiştirilmesi gibi konular farklı yazılarda ele alınacaktır.
Yazı kaynağı olarak üniversite ders notları için düzenlediğim “Adli Entomoloji” ders notlarından derleme yapıldı, teşekkürler.